Onderzoeken

Sinds 1 januari 2024 geldt in het Nederlandse onderwijs een landelijke afspraak: mobiele telefoons en andere devices zijn niet toegestaan in de klas, tenzij ze noodzakelijk zijn voor het onderwijs of vanwege ondersteuningsbehoeften. Deze afspraak moet bijdragen aan betere concentratie en minder afleiding in de klas.

We zijn op weg naar inclusiever onderwijs. Inclusief onderwijs is onderwijs waar alle kinderen en jongeren dichtbij huis volwaardig en gelijkwaardig toegang toe hebben. Maar wat vraagt dat eigenlijk van de schoolomgeving? Wat is er nodig om schoolgebouwen en buitenruimten toegankelijk en geschikt te maken voor álle leerlingen, maar ook voor leraren en ouders?

Onderwijsprofessionals kampen al jaren met hoge administratieve lasten. Deze taken kosten tijd en energie die zij liever besteden aan bijvoorbeeld de onderwijskwaliteit en de leerlingen. Een hoge administratieve last kan werkplezier verminderen en werkdruk veroorzaken: de voornaamste reden waarom leraren het primair en voortgezet onderwijs verlaten. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de uitstroom, maar kan ook de aantrekkelijkheid van het lerarenberoep verlagen.

Welke rol kan het onderwijs spelen bij het verduurzamen van de Maatschappelijke Diensttijd (MDT)? MDT biedt jongeren tussen de 12 en 30 jaar de mogelijkheid om zich vrijwillig in te zetten voor de samenleving, hun talenten en vaardigheden te ontwikkelen en mensen buiten hun eigen leefwereld te ontmoeten. Steeds meer onderwijsinstellingen verkennen de mogelijkheden van MDT, maar ze lopen ook tegen uitdagingen aan.

Het Nederlands Gebarencentrum is het expertisecentrum voor de Nederlandse Gebarentaal. Ze beheren het online gebarenwoordenboek, stellen nieuwe gebaren vast, geven voorlichting en informatie, ontwikkelen leermaterialen en doen toegepast taalwetenschappelijk onderzoek. In opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW)heeft een evaluatie plaatsgevonden op de door het Nederlands Gebarencentrum ontvangen subsidie.

Familie- en Gezinsklassen bieden een mooie kans om kinderen te ondersteunen in het ontwikkelen van schoolse gedragsvaardigheden, zoals beter concentreren of om hulp vragen. In Nederland bieden 30 tot 40 basisscholen zo’n klas op school aan, waar kinderen en ouders gedurende een korte periode één dagdeel in de week naartoe gaan.

Het leerlingenvervoer staat al enige tijd onder druk. Te vaak komt het voor dat vervoer uitvalt of vertraagd is. De gevolgen kunnen zeer groot zijn voor leerlingen die afhankelijk zijn van het vervoer, zoals twee recente flitspeilingen binnen het gespecialiseerd onderwijs laten zien.

Werkdruk in het onderwijs is al lange tijd een belangrijk gespreksthema, zowel op de werkvloer als in de media en de politiek. In het voorjaar van 2018 sloot het kabinet een akkoord met de vakbonden en de PO-Raad om de werkdruk in het primair onderwijs te verlagen. Dit akkoord heeft als doel de werkdruk binnen scholen te verminderen en de besteding van middelen rechtmatig en effectief te laten verlopen. De middelen gaan direct naar de schoolteams, die zelf bepalen hoe ze deze inzetten.

Naar schatting gaan zo’n 60.000 leerlingen in Nederland naar school met aangepast vervoer. Aangepast vervoer is een vorm van leerlingenvervoer met busjes of taxi’s. Vooral leerlingen in het gespecialiseerd onderwijs maken hier gebruik van; in het regulier onderwijs komt dit veel minder voor. Dit zijn vaak kwetsbare leerlingen. Maar het aangepast vervoer verloopt niet altijd naar tevredenheid, laat een eerdere peiling onder ouders zien.

Het tekort aan bevoegde leraren is nijpend en bovendien structureel, vooral in de grote steden. Dat vraagt om nieuwe oplossingsrichtingen voor schoolorganisaties. Eén van die oplossingsrichtingen is de inzet van andere professionals dan de bevoegde leraar, voor een deel van de onderwijstijd. Dat kan in veel gevallen een positieve impact hebben en zelfs noodzakelijk zijn om het lerarentekort het hoofd te bieden, maar wel onder bepaalde randvoorwaarden. Elk van de zogenoemde G5-gemeenten (Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht en Almere) heeft begin 2020 een noodplan opgesteld voor de aanpak van het lerarentekort. Voor één maatregel daaruit biedt het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) vanaf schooljaar 2020-2021 tot en met 2023-2024 meer ruimte middels de regeling Andere dag- en weekindeling G5. Scholen in deze steden mogen volgens de regeling voor maximaal 22 uur per maand andere professionals dan een bevoegde leraar voor de klas zetten die een deel van de onderwijstijd overnemen. De kernvakken Nederlands, rekenen/wiskunde en bewegingsonderwijs zijn hiervan uitgesloten.

Lezen voor de lijst is een didactisch concept, ontwikkeld door Theo Witte, dat zich in vijftien jaar tijd heeft ontwikkeld tot een bekend platform dat op verreweg de meeste middelbare scholen in Nederland wordt gebruikt. Het programma beoogt leerlingen te stimuleren om boeken te lezen die passen bij hun niveau, met als doel hun leesvaardigheid en literaire competentie te verbeteren.

Gemeenten ontvangen via een specifieke uitkering middelen voor gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid (SPUK GOAB). Deze middelen zijn bedoeld als tegemoetkoming in de kosten die gemeenten maken om hun wettelijke taken uit te voeren met betrekking tot onderwijsachterstandenbeleid. Sinds 2019 wordt de verdeling van middelen gebaseerd op een indicator die het CBS heeft ontwikkeld. Bij de invoering van deze verdeelsystematiek heeft toenmalig minister Slob van Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media aan de Tweede Kamer toegezegd deze SPUK in 2024 te evalueren.

Hoe effectief is het Nederlandse cultuureducatiebeleid geweest in de afgelopen tien jaar? In samenwerking met SEO Economisch Onderzoek is dit uitgebreid onderzocht in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW).

De medezeggenschap in het hoger onderwijs speelt een belangrijke rol om de stem van studenten en personeel te laten horen. Op verschillende niveaus, van de instelling tot de opleiding, gaan centrale raden, decentrale raden en opleidingscommissies in gesprek met het bestuur en management over de kwaliteit van het onderwijs en vormen een kritisch tegenwicht.

Kinderopvangorganisatie KION en de gemeente Nijmegen hebben samen een aanpak ontwikkeld om de peuteropvang als pedagogische basisvoorziening te versterken. Ambulante pedagogisch medewerkers (APM’ers) van KION bieden op locatie laagdrempelig extra ondersteuning aan kinderen. Het streven is om meer kinderen in de reguliere thuisnabije kinderopvang te kunnen opvangen en de uitstroom naar dagbehandeling te beperken.